وکیوم تراپی زخم چیست؟ | 0 تا 100 مزایا و معایب

در سال‌های اخیر، درمان «زخم‌های مزمن» یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های حوزه مراقبت‌های پزشکی بوده است؛ در این میان، روش نوینی با عنوان وکیوم تراپی زخم توانسته نظرات زیادی را به خود جلب کند. این روش، با به‌کارگیری فشار منفی کنترل‌شده روی بستر زخم، زمینه را برای تسریع فرآیند ترمیم زخم فراهم می کند و بدین ترتیب نقشی انقلابی در درمان زخم‌های مزمن ایفا می نماید. در این مقاله، ابتدا به اصول کار این دستگاه می‌پردازیم، سپس مزایای آن نسبت به پانسمان‌های سنتی را بررسی می‌کنیم، موارد کاربرد و در انتها نیز موارد منع و عوارض آن را با هم مرور خواهیم کرد.

اصول کار دستگاه وکیوم تراپی چیست؟

روش وکیوم تراپی زخم بر یک مفهوم فیزیکی نسبتاً ساده و در عین حال بسیار مؤثر مبتنی است: اعمال فشار منفی (زیر فشار جوّی) بر بستر زخم، که سبب می‌شود ترشحات و مایعات اضافی از زخم خارج شوند، محیط زخم تثبیت شود، جریان خون و اکسیژن‌رسانی به بافت بالا رود و در نهایت بافت گرانولاسیون (بافت تازه) به شکلی بهینه شکل بگیرد.

در عمل، یک پانسمان فومی یا گازی استریل (معمولاً اسفنجی با منافذ باز) روی زخم گذاشته می‌شود، سپس با یک لایه چسب‌دار یا فیلم پوشانده می‌شود تا هوا به داخل آن نفوذ نکند و در ادامه از طریق لوله‌ای به یک پمپ خلا (وکیوم) متصل می‌شود که فشار منفی را به‌طور مداوم یا ناپیوسته اعمال می‌کند.

مکانیسم اثر این سیستم را می‌توان در چند بخش کلیدی شرح داد:

خارج کردن مایعات و اگزودا
فشار منفی باعث کشیدن مایعات مازاد و اگزودای التهابی از بافت زخم می‌شود که خود مانع جریان خون را کاهش می‌دهد و احتباس مایع در بافت را پایین می‌آورد.

کاهش تورم میان بافتی
با کاهش احتباس مایع میان‌بافتی، فشار در بافت کاهش می‌یابد و فضای بیشتری برای جریان خون و سلول‌های ترمیمی فراهم می‌شود.

ماکرو و میکرو‌دفرماسیون بافت‌ها
جذب مکانیکی بافت به سمت داخل ناشی از فشار منفی باعث می‌شود لبه‌های زخم به هم نزدیک شوند (ماکرو­‌دفرماسیون) و در سطح سلولی، نیروهای مکانیکی کوچک روی بافت منجر به تحریک سلول‌های فیبروبلاست، اندوتلیال و تحریک رگ‌زایی می‌شود (میکرو­دفرماسیون)؛ این امر به افزایش رشد بافت گرانولاسیون کمک می‌کند.

ایجاد محیط بهینه برای ترمیم
با پوشاندن زخم و اعمال فشار منفی، محیط زخم به شکلی نسبتاً ایزوله، مرطوب و کنترل‌شده قرار می‌گیرد؛ این شرایط به کاهش بار میکروبی، افزایش اکسیژن‌رسانی و رشد سلولی کمک می‌کند.

مزایای وکیوم تراپی نسبت به پانسمان‌های سنتی

در استفاده از وکیوم تراپی زخم در مقابل روش‌های سنتی پانسمان، شواهد و مطالعات متعددی به مزایایی اشاره کرده‌اند که هم برای بیمار و هم برای سیستم درمانی اهمیت دارد. در ادامه، این مزایا را به تفصیل با هم بررسی می‌کنیم.

کاهش یا حذف ترشحات

یکی از مهم‌ترین نقاط قوت دستگاه وکیوم زخم، توانایی آن در مدیریت ترشحات یا اگزودای زخم است. در پانسمان‌های سنتی، خروج مایعات ممکن است محدودتر باشد و ترشحات در محل زخم تجمع پیدا کنند که این امر مانع فرآیند ترمیم می‌گردد. ولی در وکیوم تراپی، با ایجاد فشار منفی، ترشحات به طور مستمر یا دوره‌ای از محل زخم خارج می‌شوند که به شکل قابل توجهی تورم و احتباس مایع را کاهش می‌دهد.

تحریک رشد بافت گرانوله

همچنین، این سیستم به تحریک سریع‌تر بافت گرانولاسیون کمک می‌کند؛ همان بافت تازه‌ای که برای بستن زخم و ترمیم نیاز است. به بیان دیگر، فشار منفی باعث نزدیک شدن لبه‌های زخم، افزایش جریان خون، تحریک رگ‌زایی و رشد سلول‌های ترمیمی می‌شود که در نتیجه مقدار بافت گرانولاسیون بیشتر و بستر زخم مناسب‌تر خواهد شد.

در مطالعات، دیده شده است که استفاده از وکیوم تراپی می‌تواند زمان بهبود زخم را کاهش دهد، عفونت را کمتر کند و تعداد دفعات تغییر پانسمان را کاهش دهد.

به طور کلی، مزایای کلیدی عبارت‌اند از:

• کاهش طول دوره درمان و بستری بیمار.
• کاهش خطر عفونت زخم و تسریع روند ترمیم.
• نیاز کمتر به تعویض مکرر پانسمان و راحتی بیشتر برای بیمار.
• بهبود جریان خون و اکسیژن‌رسانی به بافت زخم.

در نتیجه، برای بیمارانی که با زخم‌هایی مانند زخم‌های مزمن، دیابتی، یا پس از جراحی باز مواجه هستند، استفاده از این روش می‌تواند گزینه‌ای بسیار مناسب باشد.

موارد استفاده از وکیوم

روش وکیوم تراپی زخم، برای طیف گسترده‌ای از زخم‌ها به‌کار می‌رود؛ از زخم‌های مزمن گرفته تا زخم‌های حاد بعد از جراحی.
وکیوم تراپی عمدتاً برای زخم‌های پیچیده که بهبود نمی‌یابند یا در معرض عدم بهبود هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از جمله کاربردهای مهم دستگاه وکیوم زخم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

زخم بستر
زخم‌های ناشی از فشار (مثل بستر) که اغلب مزمن هستند و ترمیم آن‌ها زمان‌بر است، از موارد استفاده رایج هستند.

زخم‌های بزرگ و مزمن
مثلا زخم‌های ناشی از دیابت، عروقی یا ناشی از نقص خون‌رسانی که ترمیم‌شان با روش‌های سنتی دشوار است. در این موارد می‌تواند جریان خون را بهبود بخشیده و حجم زخم را کاهش دهد.

زخم‌های جراحی و پیوند پوست
در جراحی‌های های باز یا پس از پیوند پوست، استفاده از وکیوم به ثابت‌سازی پیوند، کاهش ترشح، و تضمین تماس بهتر بافت پیوندی کمک می‌کند.

علاوه بر این‌ها، برای زخم‌های ناشی از تروما، شکستگی‌های باز، سوختگی‌ها، و زخم‌های پیچیده که سایر روش‌ها پاسخ مناسبی به آن‌ها نداده‌اند نیز کاربرد دارد.

آیا هزینه وکیوم تراپی از لحاظ اقتصادی به صرفه است؟

یکی از سؤالات کلیدی که هم بیماران و هم مراکز درمانی مطرح می‌کنند، این است که آیا استفاده از وکیوم تراپی زخم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است؟ پاسخ این سؤال بسته به شرایط زخم، تعداد جلسات، تجهیزات مورد استفاده و هزینه‌های جانبی متفاوت است، اما شواهد حاکی است که در بسیاری از موارد، این روش می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد.

هزینه هر جلسه وکیوم تراپی به محل، اندازه، عمق زخم و تعداد جلسات وابسته است ونمی‌توان قیمت ثابتی در نظر گرفت. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از وکیوم تراپی می‌تواند منجر به کاهش طول بستری در بیمارستان، کاهش تعداد دفعات تعویض پانسمان، و کاهش عوارض شود که همگی به کاهش هزینه کل درمان می‌انجامد.

موارد منع و عوارض وکیوم تراپی زخم

همان‌طور که هر روش درمانی دارای مزایا و معایبی است، وکیوم تراپی زخم نیز دارای شرایطی است که در آن استفاده از این روش توصیه نمی‌شود یا باید با احتیاط انجام شود. شناخت این ممنوعیت‌ها و عوارض احتمالی، برای انتخاب صحیح شما بسیار حیاتی است.

موارد منع

بر اساس مطالعات بین‌المللی، موارد زیر از جمله مهم‌ترین شرایطی هستند که استفاده از وکیوم تراپی در آن‌ها منع شده یا با احتیاط همراه است:

• وجود بافت نکروزه یا اسکار ضخیم که هنوز دبریدم نشده است.
• وجود استئومیلیت درمان‌نشده (عفونت استخوان).
• زخم‌هایی که دارای فیستول باز به ارگان‌ها یا حفره‌های بدن هستند.
• وجود عروق یا اعصاب یا اندام‌های مهم نمایان در محل زخم که تحت پوشش مستقیم پانسمان فشار منفی قرار می‌گیرند.
• زخم‌های بدخیم (سرطانی) در محل مورد درمان.

عوارض احتمالی

اگرچه روش وکیوم تراپی زخم، ایمن به نظر می‌رسد، اما برخی عوارض نادر آن عبارتند از:

• درد یا ناراحتی هنگام یا پس از نصب پانسمان یا در حین تعویض.
• خونریزی، مخصوصاً در زخم‌هایی که عروق سطحی یا بافت‌های حساس دارند.
• عفونت، اگر سیل پانسمان به خوبی برقرار نشود یا مراقبت مناسب انجام نشود.
• رشد بافت گرانولاسیون به داخل فوم پانسمان که در تعویض پانسمان ممکن است به مشکل تبدیل شود.

آماده‌سازی مناسب بستر زخم (مثلاً دبریدمان، کنترل عفونت، تثبیت شرایط عمومی بیمار) از عوامل کلیدی برای جلوگیری از عوارض هستند؛ بنابراین انتخاب کلینیک زخم تخصصی با تیمی مجرب و متخصص بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. کلینیک زخم صمدیان انتخاب مناسبی در زمینه درمان زخم‌های نوین می‌باشد.

جمع‌بندی

روش وکیوم تراپی زخم یک فناوری پیشرفته و اثربخش برای درمان زخم‌های مزمن و پیچیده است که با اعمال فشار منفی، ترشحات را کنترل می‌کند، جریان خون را افزایش می‌دهد، حجم زخم را کاهش می‌دهد و فرآیند ترمیم را تسریع می‌کند. این روش در مقایسه با پانسمان‌های سنتی، مزایای چشم‌گیری دارد، به‌ویژه برای بیمارانی که زخم‌شان دیر بهبود می‌یابد یا با روش‌های معمول پاسخ نمی‌دهند.

اگر شما یا اطرافیانتان با زخم‌هایی مواجه هستید که روند بهبود آن‌ها کند شده است؛ بهتر است هر چه سریع‌تر برای دریافت مشاوره با کلینیک صمدیان تماس بگیرید. توجه داشته باشید که وکیوم تراپی زمانی بهترین نتیجه را ارائه می‌دهد که کل زنجیره درمان زخم به خوبی مدیریت شود.

منابع:
https://www.verywellhealth.com/vacuum-therapy-pros-and-cons-5218402
https://medicofit.si/en/self-therapy/vacuum-therapy/
https://www.cincinnatichildrens.org/health/e/endoluminal-wound-vacuum-therapy