درمان زخم‌های واژینال | علل رایج و راه‌های درمان

درمان زخم‌های واژینال از جمله حساس‌ترین نواع زخم‌ها هستند که به‌دلیل بافت‌های ظریف و رطوبت بالا ، نیازمند مراقبت بسیار دقیق و درمان تخصصی می‌باشند. بسیاری از افراد پس از مشاهده اولین علائم مانند سوزش، قرمزی، خارش، ترشح، درد هنگام نشستن یا ناراحتی حین ادرار، دچار نگرانی می‌شوند؛ زیرا این ناحیه از نظر فیزیولوژیک بسیار پیچیده و آسیب‌پذیر است و هرگونه تأخیر در درمان می‌تواند باعث گسترش عفونت، افزایش التهاب یا حتی ایجاد زخم‌های مزمن شود. در این میان، درمان زخم واژینال تنها یک اقدام موضعی نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از بررسی‌های دقیق، تشخیص علت اصلی، انتخاب روش درمانی مناسب، جلوگیری از عفونت و پایش مداوم روند ترمیم است.

در بسیاری از موارد، زخم‌های تناسلی می‌توانند ناشی از عوامل ساده مانند تحریک پوستی، حساسیت به محصولات بهداشتی یا لباس‌های تنگ باشند؛ اما گاهی علت می‌تواند عفونت‌های قارچی، ویروسی، باکتریایی، بیماری‌های التهابی یا زخم‌های پس از زایمان باشد. به همین دلیل است که متخصصان تأکید می‌کنند هرگونه زخم در این ناحیه باید جدی گرفته شود و به‌صورت دقیق توسط پزشک زنان و متخصص زخم بررسی گردد. با اینکه برخی از زخم‌ها ممکن است با مراقبت خانگی و رعایت بهداشت بهبود پیدا کنند، اما زخم‌هایی که بیش از چند روز ادامه داشته، علائم عفونت دارند یا همراه با ترشح و بوی نامطبوع هستند، نیاز به درمان حرفه‌ای دارند.

در این مقاله تلاش شده است براساس جدیدترین استانداردهای درمان زخم در دنیا، بر اساس تحقیقات Mayo clinic, NIH پروتکل‌ها و نکاتی ارائه شود که به شما کمک کند علل ایجاد این زخم‌ها را بهتر بشناسید، درمان‌های خانگی بی‌خطر را به‌درستی انجام دهید و زمان مناسب مراجعه به متخصص را تشخیص دهید.

علل شایع ایجاد زخم در ناحیه تناسلی و واژینال

زخم‌هایی که در ناحیه تناسلی دیده می‌شوند، می‌توانند از طیف وسیعی از عوامل آغاز شوند؛ از تحریکات ساده تا بیماری‌های عفونی و مشکلات التهابی جدی. شناخت دقیق علت زخم واژن و ناحیه تناسلی قدم اول برای درمان صحیح است، زیرا هر نوع زخم نیازمند رویکرد درمانی متفاوتی است. یکی از شایع‌ترین علت‌ها، اصطکاک و آسیب پوستی ناشی از لباس‌های زیر نامناسب یا فعالیت‌های بدنی است. لباس‌های تنگ، عدم تهویه مناسب، تعریق زیاد و اصلاح ناحیه با تیغ می‌تواند باعث خراش، التهاب و سوزش شود و در صورت بی‌توجهی به زخم کوچک، شرایط برای رشد قارچ و باکتری فراهم می‌شود.

عفونت‌های قارچی و باکتریایی از دیگر عوامل بسیار رایج هستند. قارچ کاندیدا در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کند و می‌تواند باعث التهاب شدید، خارش، ترشح و در نهایت زخم شود. عفونت‌های باکتریایی نیز با ترشح بدبو، درد و تحریک پوستی همراه‌اند و در صورت عدم درمان می‌توانند زخم‌های عمیق‌تری ایجاد کنند. در برخی از بانوان، تغییرات هورمونی در دوران بارداری، یائسگی یا مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باعث تغییر فلور طبیعی واژن شده و ناحیه را مستعد آسیب‌ می‌کند.

زخم‌های ناحیه تناسلی همچنین ممکن است ناشی از بیماری‌های پوستی مانند لیکن پلان، پسوریازیس، اگزما یا درماتیت تماسی باشند. این بیماری‌ها موجب التهاب و خشکی پوست می‌شوند و با تحریک مداوم، زخم‌های دردناک ایجاد می‌کنند. بیماری‌های منتقله جنسی نیز در مواردی می‌توانند عامل زخم‌های تناسلی باشند؛ اما برخلاف تصور عمومی، این نوع زخم‌ها درصد بسیار کمتری از موارد را تشکیل می‌دهند و در اغلب افراد علت زخم‌ها عوامل دیگری است.

شرایط دیگری مانند زایمان طبیعی، جراحی‌های ناحیه لگن، زخم‌های مقعدی ناشی از یبوست یا هموروئید، بیماری کرون، زخم نشیمنگاه به‌علت بی‌تحرکی طولانی‌مدت و حتی واکنش‌های آلرژیک به محصولات بهداشتی نیز از علل مهم محسوب می‌شوند. به همین دلیل متخصص زخم در کنار متخصص زنان باید با بررسی کامل سابقه پزشکی، علائم بالینی، نوع ترشح و محل دقیق زخم علت اصلی را تعیین کند تا درمان هدفمند و مؤثر انجام شود.

زخم‌های بعد از زایمان طبیعی  

زخم‌های پس از زایمان طبیعی از شایع‌ترین مشکلاتی هستند که بسیاری از مادران در روزها و هفته‌های بعد از زایمان تجربه می‌کنند. در زایمان‌هایی که نیاز به اپی‌زیوتومی (برش برای کمک به خروج نوزاد) وجود دارد یا زمانی که پارگی‌های درجه‌دار در پوست و بافت واژن اتفاق می‌افتد، احتمال ایجاد زخم، التهاب یا عفونت افزایش می‌یابد. این زخم‌ها اگرچه اغلب به‌صورت طبیعی ترمیم می‌شوند، اما به دلیل تماس مستقیم با رطوبت، خون، ترشحات و ادرار، نیازمند مراقبت ویژه هستند. عدم رعایت بهداشت صحیح، استفاده از نوار بهداشتی‌های نامناسب یا نشستن طولانی‌مدت روی سطوح سفت می‌تواند روند بهبود را کند کرده یا باعث ایجاد عفونت موضعی شود. متخصصان در این شرایط توصیه می‌کنند که زخم به‌طور منظم بررسی شود و هرگونه نشانه عفونت مانند بوی نامطبوع یا ترشح غیرطبیعی جدی گرفته شود.

زخم‌های ناشی از بیماری‌ها و التهابات

در کنار زخم‌های بعد از زایمان، بیماری‌ها و التهابات پوستی یا داخلی نیز می‌توانند زخم‌های دردناک در ناحیه تناسلی ایجاد کنند. اگزما و درماتیت تماسی در اثر حساسیت به شوینده‌ها، صابون‌ها یا لباس زیرهای پلاستیکی یکی از عوامل رایج هستند. در این حالت پوست به‌شدت ملتهب می‌شود و با خاراندن مکرر یا تماس با عرق، زخم‌های سطحی و سوزش‌دار ایجاد می‌کند. بیماری‌های خودایمنی مانند لیکن پلان یا لیکن اسکلروز نیز با ایجاد پلاک‌های پوستی، سفتی، سفیدشدگی و ترک‌های دردناک همراه‌اند و در صورت عدم درمان ممکن است به زخم‌های عمیق تبدیل شوند.

عفونت‌های قارچی و باکتریایی نیز نقش پررنگی در ایجاد زخم‌های تناسلی دارند. قارچ‌ها معمولاً با خارش شدید شروع شده و به‌تدریج پوست را شکننده و آسیب‌پذیر می‌کنند تا جایی که زخم‌های کوچک اما بسیار دردناک ایجاد می‌شود. عفونت‌های باکتریایی نیز باعث قرمزی، ترشح و التهاب می‌شوند و اگر کنترل نشوند، به سرعت گسترش می‌یابند. در برخی افراد بیماری‌های گوارشی مانند کرون یا کولیت اولسراتیو نیز می‌توانند با ایجاد فیستول، ترک یا زخم‌های عمقی در حوالی مقعد یا نشیمنگاه همراه باشند که نیاز به درمان همزمان توسط متخصص زخم و متخصص گوارش دارد.

درمان خانگی زخم‌های تناسلی

درمان‌های خانگی می‌توانند در مراحل اولیه و زمانی که زخم سطحی و بدون عفونت است، کمک‌کننده باشند؛ اما باید تأکید کرد که همه زخم‌های ناحیه تناسلی برای درمان خانگی مناسب نیستند. اولین و مهم‌ترین اقدام در این مرحله، حفظ خشکی و تهویه مناسب ناحیه است. محیط مرطوب باعث رشد میکروب‌ها می‌شود و روند بهبود را به‌طور قابل توجهی کند می‌کند. استفاده از لباس زیر نخی، تعویض مداوم آن، خوابیدن بدون لباس زیر و جلوگیری از پوشیدن شلوارهای تنگ می‌تواند در کاهش التهاب مؤثر باشد.

استفاده از کمپرس آب گرم یا شست‌وشوی ملایم با آب ولرم (بدون صابون یا شوینده‌های قوی) به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند؛ همچنین خشک کردن ناحیه با حوله شخصی تمیز و به‌صورت ضربه‌ای (نه کشیدن) نیز ضروری است.

پمادهای ترمیم‌کننده ملایم، کرم‌های آنتی‌التهاب سبک و ژل‌های بهبوددهنده می‌توانند برای زخم‌های سطحی مناسب باشند؛ اما استفاده خودسرانه از پمادهای کورتونی، پمادهای واژینال قوی یا آنتی‌بیوتیک‌ها بدون تجویز پزشک می‌تواند وضعیت را بدتر کند. مصرف زیاد مواد شوینده، ژل‌های بهداشتی عطردار، اسپری‌های خوشبوکننده و دستمال‌های معطر نیز از عواملی هستند که زخم را تحریک کرده و ترمیم آن را به تعویق می‌اندازند.

یکی دیگر از نکات مهم در درمان خانگی، پرهیز از خاراندن یا دستکاری زخم است. حتی خاراندن ملایم می‌تواند باعث خونریزی، عمقی‌تر شدن زخم و انتقال باکتری‌ها شود. برای کاهش خارش می‌توان از کمپرس سرد یا کرم‌های ضدخارش خفیف استفاده کرد. نوشیدن آب بیشتر، رعایت بهداشت قاعدگی، جلوگیری از یبوست و مصرف پروبیوتیک‌ها نیز در تنظیم فلور طبیعی ناحیه مؤثر است.

با این حال، اگر زخم بیش از ۳–۴ روز باقی بماند، بهبود پیدا نکند، خونریزی داشته باشد یا با ترشح بدبو همراه شود، درمان خانگی به‌تنهایی کافی نیست و باید به متخصص مراجعه کرد؛ زیرا زخم‌های ناحیه تناسلی به‌دلیل حساسیت بالا ممکن است در صورت بی‌توجهی دچار عفونت شوند.

ملاحظات ویژه در درمان زخم‌های نواحی حساس

درمان زخم‌های ناحیه تناسلی، مقعدی و نشیمنگاهی نیازمند دقت و تجربه بالاست. این ناحیه علاوه بر حساسیت پوستی، در معرض رطوبت مداوم، تماس با لباس، فشار حین نشستن و خطر آلودگی می‌باشد. به همین دلیل انتخاب نوع پانسمان، روش شست‌وشو، سبک مراقبت روزانه و نوع دارو باید کاملاً تخصصی باشد. یکی از مهم‌ترین ملاحظات، جلوگیری از گسترش عفونت است. چرا که، این ناحیه بسیار به‌سرعت دچار التهاب یا عفونت می‌شود، بنابراین درمان باید با پاک‌سازی دقیق، کنترل بار میکروبی و حفظ رطوبت کنترل‌شده شروع شود.

مراقبت از پوست اطراف زخم نیز بسیار مهم است؛ چون التهاب اطراف ممکن است باعث افزایش اندازه زخم یا ایجاد زخم‌های جدید شود. استفاده از کرم‌های محافظ پوست، پمادهای ضدالتهاب ملایم و جلوگیری از اصطکاک مداوم، بخش مهمی از پروتکل درمانی است. همچنین به‌دلیل اهمیت حفظ بهداشت، بیمار باید آموزش ببیند تا چگونه ناحیه را به‌درستی شست‌وشو داده و خشک کند.

کنترل عفونت‌های قارچی و باکتریایی  

عفونت‌های قارچی و باکتریایی نقش مهمی در ایجاد و تشدید زخم‌های تناسلی دارند. قارچ‌ها معمولاً با خارش شدید و التهاب آغاز می‌شوند و سپس پوست را شکننده کرده و باعث ایجاد ترک‌های ریز یا زخم‌های سوزان می‌گردند. درمان قارچ معمولاً شامل کرم‌های ضدقارچ تخصصی، اصلاح فلور باکتریایی واژن، رعایت بهداشت و خشک‌کردن صحیح ناحیه است. در موارد شدید ممکن است داروی خوراکی نیز تجویز شود. عفونت‌های باکتریایی نیز با ترشح زرد، بوی نامطبوع و سوزش همراه‌اند و در این موارد متخصص با آزمایش و کشت ترشحات نوع باکتری را مشخص کرده و درمان هدفمند تجویز می‌کند.

استفاده از پانسمان‌های جاذب و ترمیم‌کننده

استفاده از پانسمان‌های جاذب و ترمیم‌کننده نیز در کنترل ترشح و سرعت‌بخشیدن به ترمیم زخم‌های حساس نقش کلیدی دارد. پانسمان‌های نوین مانند هیدروژل‌ها، هیدروفایبرها، آلژینات‌ها یا پانسمان‌های دارای نقره، با توجه به نوع زخم انتخاب می‌شوند و علاوه بر جلوگیری از عفونت، محیطی مناسب برای بازسازی بافت فراهم می‌کنند. این پانسمان‌ها باعث کاهش درد، جلوگیری از مالش پوست و کاهش رطوبت اضافی می‌شوند و برخلاف پانسمان‌های سنتی، نیاز به تعویض مکرر ندارند.

اهمیت مراجعه به متخصص زخم در کنار متخصص زنان

بسیاری از بیماران در ابتدا برای مشکلات ناحیه تناسلی به متخصص زنان مراجعه می‌کنند، اما زخم‌ها همیشه فقط یک موضوع زنان نیستند. زخم‌های مزمن، زخم‌هایی که ترشح زیاد دارند، زخم‌هایی که به درمان معمولی پاسخ نمی‌دهند یا زخم‌های ناشی از بیماری‌های پوستی و خودایمنی، نیاز به متخصص زخم دارند.

ترکیب دانش متخصص زنان و تجربه متخصص زخم بهترین و سریع‌ترین نتیجه را برای بیمار به همراه دارد. متخصص زخم علاوه بر درمان دقیق، وضعیت پوست اطراف، نوع بافت، میزان عمق زخم و خطر انتشار عفونت را ارزیابی می‌کند.

جمع‌بندی

زخم‌های ناحیه تناسلی، چه در ناحیه واژن، چه نشیمنگاه و چه مقعد، نیازمند توجه ویژه و درمان دقیق هستند. شناخت علت زخم، انتخاب درمان خانگی مناسب، کنترل عفونت و مراجعه به‌موقع به متخصص از مهم‌ترین عوامل برای جلوگیری از مزمن شدن زخم است. درصورتی‌که زخم بیش از چند روز بهبود پیدا نکند، ترشح بدبو داشته باشد یا همراه با درد و التهاب شدید باشد، مراجعه به کلینیک تخصصی زخم صمدیان بهترین تصمیم است؛ جایی که درمان شما با تجهیزات پیشرفته و پروتکل‌های استاندارد جهانی انجام می‌شود.